Raróg (Falco cherrug)

Dawniej, kiedy Polska obejmowała większe terytorium, określano go również sokołem polskim lub podolskim. W związku z tym, że nigdzie nie występował w większej ilości, utarło się przysłowie – „patrzeć jak na raroga”, tj. z podziwem. Również jego polska nazwa wywodzi się zapewne od słowa łacińskiego rarus tzn. rzadki.

Duży sokół o rozmiarach nieco większych niż sokół wędrowny. Umaszczenie rarogów jest bardzo zróżnicowane w zależności od podgatunku i obszaru występowania. Najjaśniejsze ptaki przypominają nieco jasne formy białozora, a w rejonie Gór Ałtaju można spotkać bardzo ciemne, niemal czarne osobniki. Płaszcz zazwyczaj w różnych odcieniach brązu, przy czym pióra pokrywowe mają wyraźnie jaśniejsze obwódki. Głowa zazwyczaj jasna ze słabo zaznaczonym wąsem. Na klatce piersiowej widoczne grube, podłużne krople, na tle od prawie białego po różne odcienie beżu. Ogon nieco dłuższy niż u sokoła wędrownego, z wyraźnie jaśniejszą końcówką sterówek. Łapy u młodych osobników mają kolor szaro-niebieski, podobnie jak woskówka i obwódka oka. Z wiekiem stopniowo zmieniają kolor na żółty. Palce wyraźnie krótsze niż u sokoła wędrownego, jednak grubsze i mocniejsze. Waga zróżnicowana w zależności od podgatunku. Samce ważą od 650g do 900g, a samice od 900g do 1350g.

Naturalnym siedliskiem raroga są tereny stepowe i górskie. Gniazduje zazwyczaj na skalnych półkach lub zasiedla gniazda innych ptaków, np. czapli i kormoranów. Obszar występowania tego gatunku rozciąga się od Europy południowej, Czechy, Słowację i kraje bałkańskie, przez Azję mniejszą i góry Ałtaju i Turkmenistan, po szeroki obszar Azji środkowej obejmujący terytoria Rosji, Mongolii oraz Chin. Cześć rarogów migruje i zimę spędza na półwyspie arabskim, w Afryce północno wschodniej oraz w Indiach.

Raróg jest znacznie bardziej wszechstronnym drapieżnikiem niż sokół wędrowny. Oprócz ptaków do wielkości gęsi, chętnie poluje na zdobycz naziemną taką jak gryzonie, susły a nawet króliki i zające. Nie jest tak szybki jak sokół wędrowny, jednak dzięki dłuższemu ogonowi znacznie zwrotniejszy.

Rarogi są ulubionymi ptakami sokolników arabskich. Ze względu na swą inteligencję i nieco uparty charakter uważane są za trudniejsze do ułożenia od sokołów wędrownych i przez to niewiele można spotkać polujących rarogów. We wprawnych rękach inteligencja tych ptaków nie jest przeszkodą, lecz atutem i można osiągnąć z tymi ptakami niesamowite rezultaty. Są bardzo konsekwentne w ściganiu zwierzyny a poziomy pościg jest ich ulubioną metodą polowania. Właśnie ten styl polowania arabscy sokolnicy lubią najbardziej, uważając polowanie z czatów za zbyt łatwe. Najczęstszą przyczyną porażki w układaniu raroga jest zbyt szablonowe podejście, brak elastyczności i próby wymuszenia na nich nienaturalnego dla nich stylu polowania z wysokiego pułapu, choć należy dodać, że wśród rarogów można spotkać osobniki dobrze polujące z czatów. W krajach arabskich tradycyjną zwierzyną, na którą poluje sie z samicami rarogów są hubary- ptaki przypominające dropia a samce najczęściej używane sa do polowania na kulony. W krajach, w których dozwolone jest polowanie na krukowate, rarogi są używane do polowania na gawrony i wrony. Świetnie radzą sobie w - popularnym w innych krajach - polowaniu na mewy. Samice potrafią również skutecznie polować na króliki i zające, jednak ułożenie ptaka do takich łowów wymaga nie lada wprawy. W polowaniu na kuropatwy, bażanty i kaczki są mniej skuteczne niż sokół wedrowny jednak można z nimi osiągnąć przyzwoite rezultaty. Ich specyficzny charakter powoduje, że są świetnymi ptakami do indywidualnego sokolniczenia, bowiem często źle reagują na nowe sytuacje i łatwo się zrażają. Na zbiorowych łowach często wypadają słabiej, właśnie przez delikatną psychikę, ponieważ często boją się obcych psów i nowych sytuacji. Są też bardzo pamiętliwe, dlatego trzeba układać je rozważnie, gdyż popełnione błędy często są już nie do naprawienia.

Z pośród wielu podgatunków raroga do najbardziej cenionych należy legendarny raróg ałtajski (Falco cherrug altaicus). Jest to niewielka populacja bardzo ciemno umaszczonych i dużych rarogów występujących w górach Ałtaju. Ptaki te prawie nie migrują i stanowią dość wyodrębnioną i wyizolowaną grupę, mimo, że na tych samych terenach w okresie migracji można spotkać inne azjatyckie podgatunki rarogów.

Falco cherrug milvipes - najczęściej używany przez rdzenne ludy uprawiające sokolnictwo w Azji podgatunek raroga, który cechuje duża zmienność osobnicza zwłaszcza, jeśli chodzi o umaszczenie. Spotyka się ptaki umaszczone podobnie do rarogów europejskich jednak zdarzają się również ptaki w typie jasnych białozorów.[DD]